Jakie czynniki żywieniowe wpływają na zwiększenie ryzyka przemieszczenia trawieńca?
Przemieszczenie trawieńca jest schorzeniem wieloprzyczynowym, jednak istnieją czynniki ryzyka, które znacząco zwiększają szanse na jego wystąpienie. Są to niewielkie wypełnienie żwacza i nagromadzenie gazu w trawieńcu. Warto mieć na uwadze, że aż 90% przypadków ma miejsce w ciągu pierwszych 30 dni po wycieleniu, a w grupie szczególnego ryzyka są wysokowydajne krowy. Przemieszczenie trawieńca może jednak występować u jałówek, buhajów czy cieląt, jednak to u krów możemy się go spodziewać najczęściej.
Kiedy możemy podejrzewać, że doszło do przemieszczenie trawieńca u krowy? Objawy które mogą go sugerować to apatia, zmniejszone pobieranie paszy, zanik przeżuwania i znaczny spadek produkcji mleka. Zwierzę niechętnie się porusza, wygina grzbiet i jest osowiałe. Może też pojawić się wodnista biegunka lub twardy kał podobny do końskiego.
Czynnik 1: Niewielkie wypełnienie żwacza
Spożycie suchej masy spada przed wycieleniem i powoli wzrasta po wycieleniu. Niskie pobranie suchej masy, które skutkuje niewielkim wypełnieniem żwacza oraz gwałtowna zmiana objętości macicy po porodzie, powodują, że w jamie brzusznej powstaje przestrzeń na poruszanie się i przesuwanie trawieńca.
Zapobieganie: Aby zapobiec przemieszczeniu trawieńca potencjalnie spowodowanemu brakiem wypełnienia żwacza, należy wziąć pod lupę dawkę pokarmową zadawaną krowom w okresie przejściowym: zarówno stosunek pasz objętościowych do treściwych, jak i długość cząstek paszy. Zbyt duże pobranie paszy treściwej zmniejsza wypełnienie żołądka. I choć zwiększenie energetyczności dawki jest konieczne, ponieważ zapotrzebowanie krowy na energię w okresie laktacji znacznie wzrasta, nie można wprowadzać gwałtownych zmian. Bezpiecznym tempem zwiększania dawek pasz treściwych po porodzie jest 1,0–1,5 kg tygodniowo. Należy uważnie obserwować czy zwiększona ilość pasz treściwych wpływa progresywnie na produkcję mleka.
Struktura dawki pokarmowej ma również niebagatelne znaczenie w etologii przemieszczeń trawieńca. Zbyt mocno rozdrobniona pasza negatywnie wpływają na procesy trawienne - skraca długość przeżuwania, tym samym zmniejsza ilość produkowanej śliny, która jest niezbędna do buforowania treści żwacza, co prowadzi do rozwoju kwasicy, natomiast zbyt długie cząstki pozwalają zwierzętom na sortowanie TMR-u i tym samym wybieranie smaczniejszej paszy treściwej.
Kluczowe w profilaktyce repozycji trawieńca jest podanie krowie ciepłego pójła po wycieleniu (od 20 do nawet 50 litrów). Odpowiednia ilość płynu nie tylko wzmocni zmęczoną porodem krowę, ale i wypełni żwacz blokując przemieszczanie się trawieńca.
Czynnik 2: Nagromadzenie gazu w trawieńcu
Zbyt mała ilość pobranego włókna obniża perystaltykę przewodu pokarmowego, a co za tym idzie skutecznego usuwania gazów.Gaz w trawieńcu jest wytwarzany podczas zachodzącej w nim zwiększonej fermentacji. Zazwyczaj fermentacja nie zachodzi w trawieńcu, tylko w żwaczu i czepcu, jednak dieta wysokoenergetyczna prowadzi do szybszego przejścia treści pokarmowej przez żwacz i zwiększonej produkcji lotnych kwasów tłuszczowych. Zwiększona koncentracja LKT powoduje obniżenie pH żwacza, pogorszenia strawności włókna i zmniejszenia motoryki przewodu pokarmowego. Akumulacja gazów w trawieńcu wraz z jego atonią to prosta droga do jego przemieszczenia.
Przemieszczenie trawieńca: na co jeszcze zwrócić uwagę?
Krowy, które doświadczają innych chorób przejściowych, takich jak ketoza, zatrzymanie łożyska czy subkliniczna hipokalcemia, są o wiele bardziej narażone na repozycję trawieńca. Istotne są też czynniki środowiskowe, takie jak zbyt duże zagęszczenie zwierząt oraz brak grupowania krów, które potęgują zmniejszenie probrania paszy i tym samym występowanie przemieszczenia trawieńca.
Zdjęcie: Beata Dąbrowska
