Jak ważne jest prawidłowe oświetlenie w oborze?
Kiedy zimą dni są krótkie i ciemne, słońca jest mało lub brak go w ogóle, człowiekowi trudno się odnaleźć. Również dla krów światło jest bardzo ważne, ponieważ nie tylko ustawia zegar wewnętrzny, ale również przemiana materii i produkcja hormonów zależy od warunków świetlnych. Jeżeli światła naturalnego jest za mało, może się to negatywnie odbić na reprodukcji i produkcji mleka.
Na najważniejsze pytania odnośnie oświetlenia odpowiada dr Daniel Werner z Urzędu Rolniczego w Nardenii Północnej Westfalii.
Czy krowy widzą tak samo dobrze jak ludzie?
Dr Werner: – Nie. Krowy inaczej postrzegają światło. Ich ostrość widzenia zależy od warunków świetlnych. Oko krowy dopasowuje się do zróżnicowanych poziomów jasności około 12x wolniej niż oko człowieka. Dlatego też w świetle dziennym krowy widzą gorzej niż człowiek. Rekompensują to sobie innymi zmysłami – obwąchują, dotykają wolno przedmiotów w otoczeniu. Zupełnie inaczej jest nocą – wówczas krowy widzą znacznie lepiej niż ludzie, ponieważ ich oczy mają zdolność odbijania światła. Dlatego w nocy krowy nie potrzebują światła do orientacji. Ludzie pracujący przy obsłudze bydła powinni pamiętać, że w porównaniu z człowiekiem, oko krowy znacznie wolniej akomoduje się do zmian jasności i ciemności i dlatego w miarę możliwości należy równomiernie doświetlić oborę.
Czy krowom przeszkadza czerwone światło w nocy?
Dr Werner: – Tak, jeśli jest to jasne czerwone światło. Krowy widzą kolor czerwony, ale co ważne, nie dostrzegają różnic między barwą czerwoną i zieloną. Jeżeli zatem ktoś zostawi w oborze nocą czerwone światło, aby mieć kontrolę, zakłóci krowom nocny odpoczynek. Melatonina (hormon), która steruje rytmem dzień-noc jest produkowana wyłącznie nocą, w ciemności. Wystarczy oświetlenie o sile 10 luksów, by zaburzyć jej syntezę.
Czy można zachować dobowe okresy ciemności również w rytmie trzech dojów na dobę?
Dr Werner: – Zbyt długa ekspozycja krów na światło (naturalne czy sztuczne), negatywnie odbija się na wydajności mlecznej oraz płodności. Nawet przy trzykrotnym doju na dobę, spróbujmy zagwarantować zwierzętom 6-godzinny okres odpoczynku (zaciemnienia). Jedną z opcji jest indywidualne oświetlenie poszczególnych grup krów w oborze.
Ile godzin w ciągu dnia musi być jasno w oborze?
Dr Werner: – Krowy w laktacji potrzebują warunków długiego dnia, co oznacza 13 godzin światła i 11 godzin ciemności. Inaczej krowy w okresie zasuszania – te potrzebują warunków krótkiego dnia – tylko 8 godzin światła oraz 16 godzin ciemności. Dlatego też krowy laktacyjne i zasuszane potrzebują dwóch różnych obór lub jeżeli znajdują się w tej samej oborze – zróżnicowanej strefy oświetlenia. Jeżeli warunki świetlne są dobrze dopasowane, krowy laktacyjne produkują więcej mleka, a krowom zasuszanym znacznie łatwiej regenerują się wymiona.
Dlaczego światło LED bardzo dobrze nadaje się dla krów?
Dr Werner: – Lampy LED-owe w porównaniu z innymi technologiami mają dużą ilość światła niebieskiego oraz można je bardzo długo użytkować w porównaniu z innymi lampami (o ile mają dobry system chłodzenia), nawet 50 000 do 100 000 godzin. Przy zastosowaniu oświetlenia LED-owego traci się tylko 50% energii przez ciepło (w przypadku żarówek jest to nawet 95%!).
Czy krowom przeszkadza migające światło w oborze?
Dr Werner: – Tak, oczywiście! Krowy widzą znacznie więcej sekwencji obrazów na sekundę niż człowiek. Dlatego migające światło w oborze może być bardzo denerwujące dla zwierząt, nawet jeśli dla nas wcale nie jest takie strasznie. Jeżeli to możliwe, należy zastosować regulator oświetlenia, by światło miało jak najmniejszą szansę migania. Najlepiej ustawić wysokie frekwencje, więcej niż 1 kHz.
Czy panele świetlne w dachu gwarantują lepsze warunki świetlne w oborze?
Dr Werner: – I tak, i nie. Z jednej strony dają dużo światła, z drugiej strony zbyt mocno ogrzewają pomieszczenie. Ciepło z lamp jest trudne do usunięcia. Jeżeli przez panele świetlne, słońce świeci mocno na pojedyncze stanowiska, krowy niechętnie tam przebywają.
Lista kontrolna światła i oświetlenia:
Do regulacji czynności biologicznych krowy potrzebują zarówno światła, jak i ciemności. Następujące punkty mogą pomóc:
- zapewnij krowom po zmianie grupy/obiektu wystarczająco dużo czasu, aby mogły odnaleźć się w nowym miejscu przez dotyk, obwąchiwanie i nasłuchiwanie;
- w nocy wyłącz całkowicie światło. Można je włączyć podczas kontrolnego obchodu, ale przyciemnione;
- wymień żarówki na lampy LED-owe;
- nagraj oświetlenie obory telefonem komórkowym. Jeżeli na filmie obraz miga, to oznacza, że takie oświetlenie wywołuje stres u krów. Warto więc zainwestować w nowe technologie oświetlenia lub ulepszenie aktualnych;
- panele świetlne wbudowane w dach powinny znajdować się jedynie po stronie wschodniej lub północnej (w żadnym wypadku od strony zachodniej czy południowej);
- jeżeli to możliwe, oddziel w oborze krowy zasuszane od krów laktacyjnych, aby zapewnić każdej grupie odpowiednie warunki świetlne.
Sophie Hünnies
fot. Berkemeier
Artykuł ukazał się w magazynie Elita Dobry Hodowca 3/2021 na str. 50. Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na Elicie: Zamów prenumeratę.
