Skąd wzrost zainteresowania produkcją grochu?
W ostatnich latach wzrósł popyt na groch za sprawą mody na zamienniki mięsa w diecie. Białka teksturowane wytwarzane z grochu (np. w postaci płatków) po uwodnieniu tworzą włóknistą i sprężystą teksturę. Dlatego są stosowane jako substytut mięsa w wegańskich kotletach, parówkach itd. Zainteresowanie grochem przemysłu paszowego jest umiarkowane z powodu stosunkowo niskiej zawartości białka w jego nasionach.
Jakie odmiany grochu będą zalecany do uprawy na rok 2024?
Dziś przypominamy podstawowe zalecenia agrotechniczne grochu i listy odmian rekomendowanych do uprawy. Listy Odmian Zalecanych grochu na 2024 r. nie są jeszcze opublikowane. To stanie się za kilka tygodni i dlatego posiłkujemy się ubiegłorocznymi rekomendacjami przedstawiając je na mapie. Zmian radykalnych z pewnością nie będzie. Możliwe, że na LOZ trafi jakaś wybitna odmiana zarejestrowana w ostatnich latach albo odmiana z katalogu wspólnotowego.
Najnowsze odmiany wnoszą postęp hodowlany, głównie w potencjale plonowania. To też podstawowa cecha w hodowli, w której liczą się także cechy wąsolistności oraz lepszej sztywności i mniejszej długości łodyg, co zmniejsza skłonność do wylegania i ułatwia zbiór nasion. W hodowli grochu kładzie się nacisk także na odporność grochu na choroby, głównie na askochytozę i mączniaka właściwego.
Przez stosunkowo niską zawartość białka w nasionach (21–23% s.m.) przemysł paszowy jest średnio zainteresowany grochem. Jednak ten gatunek z powodzeniem można uprawiać na własne cele paszowe i wykorzystać jego wartość w płodozmianie. Groch w zmianowaniu pełni rolę fitosanitarną, a duże różnice w wymaganiach między odmianami ogólnoużytkowymi a pastewnymi (peluszka) pozwala go uprawiać niemalże na każdym stanowisku. Nie bez znaczenia jest azot wiązany przez bakterie symbiotyczne i doskonałe stanowisko dla zbóż, które po grochu wyraźnie plonują lepiej.
W których częściach Polski uprawia się groch?
Groch można uprawiać i uprawia się w całym kraju, a Listy Odmian Zalecanych tworzą wszystkie województwa. Ponieważ nie ma jeszcze oficjalnych rekomendacji na 2024 r., na mapie prezentujemy LOZ grochu siewnego na 2023 r. Aby uzyskać zadowalające plonowanie grochu konieczna jest znajomość agrotechniki, ale i wiedza na temat odmian, zwłaszcza na temat odporności na osypywanie nasion przed zbiorem. Decydując się na uprawę grochu w czystym siewie na większym areale, warto wcześniej poznać lokalny rynek bobowatych i np. to, jakie odmiany preferuje rynek.
Zaletą grochu jest, że spośród odmian ogólnoużytkowych i pastewnych można dobrać odmiany praktycznie do każdego stanowiska – na gleby ciężkie i lekkie. Do uzyskania wysokich plonów preferowane są gleby od średnich do dobrych. Mniej wymagające odmiany pastewne (peluszka) są doskonałą alternatywą dla uprawy łubinu. Ale pamiętajmy o ważnej wadzie tego gatunku, o skłonności do osypywania nasion przed zbiorem. Są pod tym względem różnice między odmianami i warto się z nimi zapoznać w dostępnych publikacjach COBORU.
Na jakie plony nasion grochu można liczyć?
W ostatnich trzech sezonach groch w badaniach COBORU plonował dość stabilnie – bardzo dobrze w 2020 r. i doskonale w 2021 r. i 2022 r. Groch ogólnoużytkowy jadalny z potencjałem plonowania w doświadczeniach na poziomie 4–5 t/ha kwitnie zawsze na biało. Wahania plonów nasion grochu w poszczególnych sezonach świadczą o silnej reakcji tego gatunku na przebieg warunków atmosferycznych, a zwłaszcza na ilość i rozkład opadów. Wysokość plonowania zależy najbardziej od tego, czy w okresie kwitnienia nie brakuje roślinom wody. Ewentualne jej niedobory w tym okresie prowadzą do wytworzenia małej liczby strąków i plon spada.
Te informacje, zwłaszcza kiedy myślimy o rozpoczęciu uprawy grochu, warto wziąć pod uwagę i sprawdzić w publikowanych przez COBOR wynikach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego. Najwyższe plony grochu ogólnoużytkowego uzyskuje się na glebach o odczynie pH 6,5–7, a pastewnego na glebach o pH 6–6,5. Ważny dla plonowania jest możliwie najwcześniejszy termin siewu (od 20 marca do 10 kwietnia). Nasiona grochu siejemy dość głęboko, zależnie od gleby i wielkości nasion na 4–6 cm, w zagęszczeniu 110 nasion/m2. Nasiona bezwzględnie powinny być zabezpieczone zaprawą fungicydową. Jak w przypadku wszystkich bobowatych grubonasiennych, wskazane jest zaszczepienie nasion bakteriami brodawkowymi.
Warto dodać, że groch ma umiarkowane wymagania cieplne. Przy dostatecznej wilgotności i dostępie powietrza, nasiona grochu zaczynają kiełkować już w temperaturze 1–2°C. Rośliny młode mogą przetrwać spadki temperatury do minus 6°C, a optymalna temperatura wzrostu i rozwoju roślin wynosi 13–18°C.
Najczęściej rekomendowane odmiany grochu
Listę Odmian Zalecanych grochu (to rekomendacje na 2023 r.) przedstawiamy na mapie. Poniżej prezentujemy też krótką charakterystykę (wg informacji COBORU) najczęściej rekomendowanych odmian ogólnoużytkowych grochu siewnego. Na uwagę zasługuje nadal wysoka pozycja w rekomendacjach dwóch starszych i stabilnie plonujących odmian. To Batuta wpisana do Krajowego rejestru w 2009 r. oraz Tarchalska wpisana w 2004 r.
Astronaute – odmiana ogólnoużytkowa wąsolistna, przydatna do uprawy na zbiór suchych nasion z przeznaczeniem na paszę oraz na cele kulinarne. Plon nasion duży do bardzo dużego, plon białka duży. Termin kwitnienia bardzo wczesny, dojrzewania wczesny do bardzo wczesnego, okres kwitnienia krótki do bardzo krótkiego. Równomierność dojrzewania bardzo dobra. Rośliny niskie. Odporność na wyleganie w czasie kwitnienia i przed zbiorem średnia do dużej. Odporność na mączniaka rzekomego średnia do dużej, na fuzaryjne więdnięcie, zgorzelową plamistość i mączniaka prawdziwego – średnia. Nasiona żółte, masa 1000 nasion średnia do dużej. Zawartość białka ogólnego i włókna surowego w nasionach mała. Tempo rozgotowywania się nasion średnie do dobrego. Optymalna obsada roślin około 110 szt./m2.
Grot – odmiana ogólnoużytkowa wąsolistna, przeznaczona do uprawy na suche nasiona, do wykorzystania na paszę i konsumpcję. Plon nasion średni do dużego, plon białka średni. Termin kwitnienia wczesny, termin dojrzewania średni, okres kwitnienia dość długi. Równomierność dojrzewania dobra. Rośliny średniej wysokości. Odporność na wyleganie w czasie kwitnienia dość mała, przed zbiorem mała. Odporność na zgorzelową plamistość, mączniaka prawdziwego i mączniaka rzekomego – średnia, na fuzaryjne więdnięcie – mniejsza od średniej. Nasiona żółte, masa 1000 nasion średnia. Zawartość białka ogólnego i włókna surowego w nasionach średnia. Tempo rozgotowywania się nasion nieco poniżej średniej. Optymalna obsada roślin około 110 szt./m2.
Batuta – odmiana ogólnoużytkowa wąsolistna, przeznaczona do uprawy na suche nasiona do wykorzystania na konsumpcję i na paszę. Plon nasion i białka ogólnego bardzo duży, stabilny w latach badań. Termin kwitnienia i dojrzewania średni do dość późnego, okres kwitnienia średni. Rośliny średniej wysokości cechują się bardzo dobrą sztywnością w czasie kwitnienia i dobrą przed zbiorem. W bardzo małym stopniu podatna na choroby. Rośliny dojrzewają dość równomiernie. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion bardzo mała. Odmiana żółtonasienna, nasiona średniej wielkości o zawartości białka nieco mniejszej od średniej. Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksów pszennych. Optymalna obsada roślin około 110 szt./m2 .
Sprawdź również, które odmiany łubinu wąskolistnego znalazły się na Liście Odmian Zalecanych na rok 2024.
Marek Kalinowski
